Lastige materie, die Europese plannen rond kanker?
Dat klopt! De EU maakt het je soms niet gemakkelijk: afkortingen te over en een structuur waar je echt even in moet duiken. Maar juist in die wirwar zitten kansen die we ons niet kunnen permitteren om te missen. Kanker houdt zich sowieso niet aan landsgrenzen. Wie zich inzet voor betere kankerzorg, kan de blik niet alleen op Nederland houden.
De Europese Unie zet stevig in op de aanpak van kanker. Daarom brengen we in een drieluik orde in de Europese initiatieven op kankergebied waarin we antwoord geven op vragen als: Wat betekenen deze plannen voor de praktijk in Nederland? Welke kansen bieden ze voor samenwerking, financiering en innovatie? We starten met de basis: inzicht in twee toonaangevende EU-initiatieven – het Europe’s Beating Cancer Plan en de EU Mission on Cancer.
Kanker in Nederland: hoge cijfers, hoge kwaliteit
Waar staat Nederland in de Europese kankerstatistieken? Bij ons krijgen relatief veel mensen kanker – vooral longkanker, ook onder vrouwen, als gevolg van rookgedrag uit het verleden. Daardoor overlijden er ook meer mensen aan kanker dan gemiddeld in Europa: simpelweg omdat de ziekte hier vaker wordt vastgesteld. Door het hoge aantal diagnoses zijn ook de zorgkosten bovengemiddeld. Gelukkig is de kwaliteit van zorg hoog: dankzij oncologienetwerken en brede toegang tot zorg behoort Nederland tot de best presterende landen van Europa. De overleving stijgt gestaag. Maar de druk op het systeem neemt toe. Vooral op het gebied van preventie en betaalbaarheid staan we voor grote opgaven.
→ Lees hoe Nederland scoort binnen Europa
Landenprofiel voor kanker: Nederland 2025
→ Lees de duiding van het landenprofiel
Kankerprofiel Nederland OECD
Hoe Europa gezondheid hoger op de agenda zette
Na de Covid-crisis besloot de Europese Unie zich meer te wapenen tegen grote maatschappelijk crises, ondermeer op het gebied van gezondheid. Dit leidde tot vijf zogenoemde ‘missies’, als onderdeel van het onderzoeks- en innovatieprogramma Horizon Europe (2021–2027). EU-missies zijn een nieuwe manier om concrete oplossingen te vinden voor enkele van de grootste uitdagingen van deze tijd. Ze zijn ambitieus van opzet en zullen in 2030 concrete resultaten opleveren. De missies zijn: klimaat, kanker, gezonde bodems en voedsel, klimaat-neutrale en slimme steden en oceaan en water. Een van deze missies is de EU Mission on Cancer, die loopt tot 2030.
Ongeveer parallel aan de missies startte het Europe’s Beating Cancer Plan (EBCP) eveneens in 2021. Beide richten zich op het terugdringen van kanker in Europa en versterken elkaar. Het EBCP geeft richting aan het beleid terwijl de EU Mission de onderzoeksbasis legt. Hun doelstellingen zijn complementair, al hebben ze elk een eigen structuur en aanpak.
Wat is nu echt belangrijk om te weten over beide initiatieven?
Het doel van de EU Mission on Cancer
De missie heeft één helder doel: ‘Het leven van meer dan 3 miljoen mensen tegen 2030 te verbeteren door een betere preventie, behandeling en levenskwaliteit’.
De missie richt zich op onderzoek en innovatie: het stimuleren van baanbrekende onderzoeken en het vertalen van wetenschappelijke ontdekkingen naar klinische en maatschappelijke toepassingen.
De vier aandachtgebieden zijn:
1. Het begrijpen van kanker
2. Preventie en vroege opsporing
3. Het optimaliseren van de diagnose en de behandeling
4. Het ondersteunen van de levenskwaliteit van alle mensen met en na kanker en hun naasten
Voorbeelden van projecten binnen de missie zijn onder andere onderzoek naar gepersonaliseerde kankerzorg op basis van moleculaire tumorkenmerken. Ook wordt gewerkt aan een European Cancer Patient Digital Centre en aan innovaties met AI, biomarkers en big data.
→ Lees meer over de missie en hoe die wordt uitgevoerd
EU mission on cancer en implementation of the EU Mission on Cancer.
Wat is het Europe’s Beating Cancer Plan (EBCP)?
Het EBCP is een breed beleidsinitiatief én een politieke oproep aan de Europese landen om de opmars van kanker te keren. Het plan bestrijkt het hele zorgtraject: van preventie en vroege opsporing tot behandeling en nazorg. Naast onderzoek en innovatie gaat dit plan ook over (toegang tot) zorg, bewustwording, beleid, regelgeving en financiering, met als doel kanker in heel Europa te bestrijden en om ongelijkheid binnen en tussen lidstaten te verminderen.
De vier pijlers van het plan zijn:
1. Preventie
2. Vroege opsporing
3. Diagnose en behandeling
4. Kwaliteit van leven van mensen met of na kanker.
De doelen rondom deze pijlers worden ondersteund door tien vlaggenschipinitiatieven en meerdere ondersteunende projecten.
De tien vlaggenschepen zijn:
1. Kenniscentrum voor kanker: coördinatie van wetenschappelijke en technische initiatieven
2. Europees initiatief voor beeldvormende technieken (European Cancer Imaging Initiative)
3. Baarmoederhalskanker en andere door HPV veroorzaakte vormen van kanker uitbannen
4. EU-kankerscreeningsregeling met aandacht voor toegang, kwaliteit en diagnostiek
5. EU-netwerk van erkende nationale integrale kankercentra
6. Toegang tot innovatieve diagnostiek en behandeling voor iedereen
7. Meer inzicht in de ontwikkeling van kanker
8. Initiatieven voor een betere kwaliteit van leven
9. Register voor ongelijkheden bij kanker (European Cancer Inequalities Registry, ECIR)
10. Initiatief voor hulp aan kinderen met kanker
→ Hoe Nederland de vlaggenschepen naar actie vertaalt
NKA pagina 11
→ Lees meer over het Europese kankerplan
A cancer plan for Europe – European Commission
→ Bekijk de voortgang in uitvoering in de officiële roadmap (2021–2025)
EU Beating Cancer Plan – Implementation roadmap
Zo vullen missie en plan elkaar aan — en zo verschillen ze
Wat ze delen:
- Beide initiatieven werken complementair: de missie richt zich op onderzoek en innovatie, het plan op een brede beleidsaanpak van kanker in de EU, zowel op het gebied van gezondheidszorgbeleid als preventie.
- Beide hebben als doel om de impact van kanker te verminderen
- Beide stimuleren Europese samenwerking: tussen lidstaten, wetenschappers, zorgprofessionals, patiëntenorganisaties en andere belanghebbenden binnen de EU
- Beide initiatieven willen ongelijkheid tussen lidstaten en bevolkingsgroepen verminderen
- Beide initiatieven erkennen het belang van wetenschappelijk onderzoek en technologische innovatie voor de preventie, diagnose, behandeling en nazorg van kanker
Wat verschilt:
- Aard: het EBCP is een beleidsplan van de Europese Commissie en de EU Mission on Cancer is een onderzoeks- en innovatieprogramma binnen Horizon Europe.
- Doel: het EBCP zet de beleidslijn- en kaders uit voor kankerbestrijding, de missie stimuleert onderzoek en innovatie.
- Financiering: het EBCP heeft een budget van zo’n €4 miljard via diverse EU-fondsen. De missie beschikt over circa €500 miljoen vanuit Horizon Europe.
- Specifiek eindpunt: het EBCP heeft geen specifiek eindpunt, het is doorlopend beleid met verschillende uitvoeringsfases. De missie loopt tot 2030 en kent een concreet einddoel.
- Link met de NKA: Via het EBCP geeft Nederland met de NKA invulling aan Europees beleid. Via de missie sluit de NKA aan op onderzoek en financieringsmogelijkheden.
Wat je ook niet mag missen
Met dit artikel hopen we wat licht te hebben geworpen op een taai maar belangrijk onderwerp. Want wat beleidsmatig begint – en bol staat van de afkortingen – kan uitmonden een beter leven voor, met en na kanker.
Dit heb je nog te goed:
- Deel 2 – ECHoS & de Mission Hubs: de plekken waar Europese samenwerking vorm krijgt.
- Deel 3 – Financiering: welke kansen zijn er vanuit Europa? En wat is de rol van Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO)? En via: Horizon Europe | Onderzoek en Innovatie | RVO.nl en EU4Health programma | RVO.nl.
