Wat heeft Nederland aan Europa?
Als het gaat om de aanpak van kanker, is samenwerking over de landsgrenzen essentieel. Veel van onze uitdagingen zijn immers hetzelfde. Oplossingen hoeven we echt niet altijd zelf te bedenken: in Noorwegen, Portugal of Polen liggen misschien al ideeën klaar die we kunnen toepassen. Niet om klakkeloos te kopiëren, maar eerder om slim aan te passen – copy, adapt, paste. Daarom zijn overal in Europa zogeheten National Cancer Mission Hubs (NCMHs) in opkomst: plekken waar nationale inspanningen worden verbonden met Europese doelen. Nederland heeft sinds kort ook zo’n hub, in de vorm van de NKC hub.
Wat is ECHoS?
ECHoS is het Europese programma dat landen helpt om hun eigen kankerhub op te zetten en die te verbinden met de bredere Europese missie. Die EU Mission on Cancer heeft een helder doel: vóór 2030 het leven verbeteren van minstens 3 miljoen mensen met en na kanker. Daarbij gaat het niet alleen om behandeling, maar ook om preventie, kwaliteit van leven en samenwerking over grenzen heen. ECHoS is onderdeel van Horizon Europe en werkt nauw samen met het Europe’s Beating Cancer Plan (EBCP). Na een eerste verkenningsfase (ECHoS 1), ondersteunt het programma in deze tweede fase (ECHoS 2) de implementatie van hubs in de praktijk. In deel 1 van deze reeks over Europa legden we uit hoe de EU mission on Cancer en het EBCP zich tot elkaar verhouden.
- Lees hier deel 1 – over de EU Mission on Cancer en het EBCP.
- Lees hier meer over ECHoS: The Project – ECHoS – Cancer Missions Hubs
Hubs als schakelpunt en hefboom
National Cancer Mission Hubs – elk anders ingericht, maar gebouwd op een gedeelde ambitie: de impact van kanker verkleinen. ECHoS ondersteunt dat proces én bouwt aan een netwerk tussen hubs in verschillende landen. Nederland is inmiddels één van de vijf officieel erkende ‘starting hubs’, samen met Griekenland, Malta, Bulgarije en Polen. Zo ontstaat een pan-Europees ecosysteem waarin kennis, middelen en goede ideeën sneller de grens over gaan. Die samenwerking reikt verder dan zorg en onderzoek. Ook thema’s als maatschappelijke betrokkenheid, digitale gezondheid en brede ongelijkheidsreductie spelen een rol. De missie vraagt om samenwerking op álle niveaus – nationaal, regionaal én lokaal – en tussen uiteenlopende spelers. Dat heet de Penta Helix van overheid, zorg, wetenschap, bedrijven én burgers.
Utrecht als verzamelplek
Zo’n internationaal netwerk krijgt pas echt betekenis als je face-to-face ervaringen gaat uitwisselen. In juni mocht de NKC hub samen met de initiatiefnemers IKNL, NFK en KWF een Europese kennisuitwisseling hosten met vertegenwoordigers uit zeven landen: Portugal, Roemenië, Zweden, Noorwegen, Finland, Oostenrijk en België. Twee dagen lang werkten we samen, dachten we met elkaar mee en verkenden we hoe we als landen en als hubs kunnen versnellen.
De uitwisseling startte met een tour de table, waarin ieder land zijn uitdagingen, successen en werkwijze deelde. Daarna volgden presentaties over de Nederlandse aanpak: de ontwikkeling van de Nederlandse Kankeragenda, het belang van data (zoals de Kanker Impact Barometer en de Nederlands Kankeratlas) en de kracht van het patiëntpanel Doneer Je Ervaring. De tweede dag stond in het teken van een bezoek aan het Prinses Máxima Centrum voor kinderoncologie: een krachtige illustratie van wat er kan ontstaan als onderzoek, zorg en visie samenkomen.
Wat viel op?
Hoewel de systemen per land verschillen, zijn de uitdagingen vaak hetzelfde. Vrijwel ieder land kampt met versnippering: veel organisaties, initiatieven en beleid zonder vanzelfsprekende samenhang. Ook ontbreekt vaak de lange adem: hubs starten als project, hebben geen formele status en moeten bouwen op vertrouwen en vrijwillige inzet. En dan is er nog financiering – overal een terugkerend vraagstuk. Toch werd die gedeelde worsteling juist als kracht ervaren. Zoals een van de deelnemers het zei:“We’re all trying to move forward with limited resources and no blueprint. It helps to know others are facing the same issues – and that we can learn from each other.”
Copy, adapt, paste
Juist omdat de situatie overal nét anders is, was de rode draad niet ‘kopiëren’, maar copy, adapt, paste. Ieder land moet z’n eigen koers varen, maar kan daarbij wel slim gebruikmaken van ervaringen uit andere landen. Zo inspireerde Portugal met de inzet van position papers om beleidsmakers en zorgpartijen op één lijn te krijgen. Roemenië liet zien hoe je met publiekscampagnes burgers betrekt. Finland liet zien hoe een netwerk van regionale centra kan uitgroeien tot een nationaal kankercentrum. En Noorwegen koos voor een open call om hun eigen versie van onze versnellingsteams samen te stellen. “België, dat als een van de eerste een hub ontwikkelde, gaf inkijk in hun gestructureerde werkwijze: verankerd bij Sciensano, onder de vleugels van de minister, en met thematische werkgroepen die nationale en Europese doelen verbinden. En Zweden liet zien hoe je met een innovatief ecosysteem en gedeelde visie meerdere organisaties kunt laten samenwerken aan één missie.
De kracht van de Nederlandse aanpak
Ook onze eigen aanpak bleef niet onopgemerkt. In de deep dive over de Nederlandse Kankeragenda werd duidelijk hoe we in korte tijd van losse ambities naar een breed gedragen plan zijn gegaan – met meer dan 140 partners die samen 20 doelen nastreven. De versnellingsteams – kleine teams van experts die zich tijdelijk buigen over één doel – trokken daarbij veel aandacht, net als het neutrale karakter van de hub. De Noorse delegatie raakte er bij een eerdere bijeenkomst zelfs zo door geïnspireerd dat hun minister van volksgezondheid de aanpak ook wil gebruiken als model voor andere grote maatschappelijke thema’s.
Bij het Prinses Máxima Centrum werd duidelijk hoe kwaliteit van leven – ook ná behandeling – structureel ingebed kan worden in zorg, onderzoek en onderwijs. Van persoonlijke follow-up tot psychosociale ondersteuning en late-effectenklinieken: late gevolgen is daar geen bijzaak, maar een integraal onderdeel van de missie.
Samen leren, samen verder
De kennisuitwisseling in Utrecht was meer dan een reeks presentaties. Het was een moment van ontmoeting, van samen puzzelen aan dezelfde opgaven – ieder in een andere context, maar met een gedeelde drijfveer: de impact van kanker verminderen.
Wat we vooral meenemen? Dat inhoud de verbindende factor is. Of je nu bottom-up werkt of vanuit de overheid, of je al een formele hub bent of nog niet – als je het hebt over vroege opsporing, kwaliteit van leven, of innovatieve zorg, dan vindt iedereen elkaar. Daar ligt de echte kracht van deze missie.
De volgende internationale bijeenkomsten staan alweer gepland. Ondertussen gaan we in Nederland verder. Met de Kanker Agenda, met de versnellingsteams én met de verbinding naar Europa. Want wat Nederland aan Europa heeft? Dat werd in Utrecht meer dan duidelijk. Zodat we blijven leren: van elkaar, met elkaar.
